Katılım Bankalarının Tahsili Gecikmiş Donuk Alacaklarını Varlık Yönetim Şirketlerine Devretmeleri

KARAR TARİHİ : 21.07.2022

KARAR NO : 53 

TALEP ÖZETİ:

Varlık yönetim şirketlerinin (VYŞ) kuruluşu ve bankalar tarafından donmuş alacakların söz konusu şirketlere satış yolu ile devri; 14.07.2021 tarihli ve 31541 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmış olan “Varlık Yönetim Şirketlerinin Kuruluş ve Faaliyet Esasları ile Devralınacak Alacaklara İlişkin İşlemler Hakkında Yönetmelik” ile düzenlenmiştir. 

Donuk alacakların VYŞ’lere devredilmesine ilişkin olarak katılım bankalarının uygulamaları ile danışma komitelerinin kararları kendilerinden talep edilmiş olup ekte yer almaktadır. 

Katılım finans esasları çerçevesinde katılım bankalarının aktifinde yer alan donuk alacaklarını varlık yönetim şirketlerine devretmelerine ve şirketlerin söz konusu alacakları tahsil edebilecekleri yöntemlere ilişkin olarak sektörde yer alan muhtelif uygulamalara yeknesaklık kazandırılmasına ihtiyaç bulunduğu değerlendirilmekte ve konunun Danışma Kurulunda bir karara bağlanması istenilmektedir. 

Diğer taraftan Türkiye Menkul Kıymetleştirme Şirketi kuruluşu tamamlanarak finansal sektörün aktifinde yer alan varlıkların menkul kıymetleştirilmesine yönelik olarak faaliyete başlamıştır. Bu çerçevede katılım bankalarımızın aktifinde yer alan ipotek teminatlı alacakların devir yolu ile menkul kıymetleştirilmesi düşünülmektedir. Malezya Sermaye Piyasası Kurulu Danışma Kurulunun vermiş olduğu karar çerçevesinde ipotek teminatlı alacakların sukuk ihracına konu edilerek menkul kıymetleştirme yapıldığına ilişkin bilgiler ekte yer almaktadır.

KARAR:

Katılım bankalarının tahsili gecikmiş ve kendileri için risk oluşturan donuk alacaklarını bizzat veya vekalet yoluyla takip ederek tahsil yoluna gitmeleri temel ilkedir. Bununla birlikte bu tür alacaklarını muayyen bir mal, muayyen bir malın menfaati ya da bir hizmet karşılığında varlık yönetim şirketlerine devretmeleri veya varlık yönetim şirketleri ile tahsil edilecek alacakların belirli oranlara göre paylaşımına yönelik bir sözleşme yapmaları mümkündür.

GEREKÇE:

Tahsili gecikmiş para alacaklarının vadeli bir bedelle ya da para karşılığında devredilmesi klasik literatürde meşru görülmemiştir. Zira İslam hukukunda, bir akitteki her iki bedelin de vadeli bir alacak (deyn) olması yasaklanmıştır. Para alacaklarının peşin de olsa para karşılığında satışında ise faizle ilgili yasaklar gündeme gelmektedir. Ancak tahsili gecikmiş ve katılım bankaları için risk oluşturmaya başlayan donuk alacakların muayyen bir mal karşılığında devredilmesi durumunda yukarıdaki mahzurlar söz konusu olmayacaktır. Hisse senetleri gibi menkul kıymetler de mal hükmünde değerlendirilebilir. 

Ayrıca bu tür alacakların muayyen bir malın kullanım hakkını devralma (yani kiralama) karşılığında ya da muayyen bir kurumdan (eğitim, bilişim, güvenlik, temizlik vb. alanlarda) hizmet alımı karşılığında devredilmesi de mal karşılığında devredilmesi gibidir. 

Önerilen bu yollar Mâlikîler başta olmak üzere bazı fıkıh mezheplerine göre mahzurlu bir işlem olarak değerlendirilmemiştir. Bu tür alacakların bilançoda yer almasının doğuracağı zorluk ve zararlardan kurtulma amacı, bu işlemde alacak üzerinden yeni bir kâr elde etme hedefinin olmaması ve katılım bankalarının bu alacakların doğurduğu zarardan kurtulması için yeterli ve uygun seçeneklerinin bulunmaması gibi gerekçelerle kararımızda böyle işlemleri mahzurlu görmeyen mezheplerin görüşleri tercih edilmiştir. Bu itibarla söz konusu karar, alacağın satışına ilişkin genel bir cevaz olarak algılanmamalıdır. 

Yukarıdaki yöntemler dışında katılım bankaları varlık yönetim şirketleri ile alacakların tahsiline ve tahsil edilecek alacakların belirli oranlara göre paylaşımına yönelik bir sözleşme yapabilirler. Böyle bir sözleşme vekalet, icâre, cuâle gibi fıkhen meşru olan akitlerden biri ya da birkaçı model alınarak oluşturulabilir. 

Burada önerilen işlemlerin kolaylaştırılıp sürekliliğinin sağlanması amacıyla gerekli düzenlemelerin yapılması hususunun değerlendirilmesi yararlı olacaktır.

En doğrusunu Yüce Allah bilir.