Yatırım Vekaleti Sözleşmesine Dayalı Katılma Hesaplarının Gerçek Kişilere Açılabilmesi

KARAR TARİHİ : 25.08.2023

KARAR NO : 71

TALEP ÖZETİ:

Bilindiği üzere, Resmî Gazete’nin 20/08/2023 tarih ve 32285 sayılı nüshasında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası (TCMB) tarafından; 

– Menkul Kıymet Tesisi Hakkında Tebliğde Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2023/20) – Zorunlu Karşılıklar Hakkında Tebliğ (Sayı: 2013/15)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2023/21) 

– Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (Sayı: 2021/14)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2023/22) 

– Altın Hesaplarından Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (Sayı: 2021/16)’de Değişiklik Yapılmasına Dair Tebliğ (Sayı: 2023/23) yayımlanmıştır. 

Mevduat ve katılım fonunun kabulüne, çekilmesine ve zaman aşımına uğrayan mevduat, katılım fonu, emanet ve alacaklara ilişkin usul ve esaslar hakkında yönetmelik hükümlerine istinaden gerçek kişilere yatırım vekaleti sözleşmesine dayalı katılma hesapları açılamamaktadır. TCMB tarafından yukarıda zikredilen düzenlemeler çerçevesinde KKM hesaplarının Türk Lirası cinsinden tasarruflara dönüştürülmesine yönelik adımlar atılmıştır. KKM'den TL tasarruf hesaplarına geçiş sürecinde geleneksel bankalar tarafından tasarruf sahibine yüksek oranda faiz taahhüt edilmesi ile dönüşümün destekleneceği aşikardır. Katılım bankalarımız gerçek kişilerin KKM fonlarını mudarebe sözleşmesine dayalı katılma hesapları açarak değerlendirmiştir. Genel havuzlara yapılan kar dağıtımları bu süreçte piyasadaki gelişmelerin gerisinde kalacaktır. Zira geçmişten gelen kullandırılmış fonların getirilerinin düşük ve ortalama vadenin de uzun olması sebebiyle katılma hesaplarına dağıtılacak kar paylarının yükselmesi uzun bir sürede gerçekleşecektir. Bu süreçte katılma hesabı müşterilerinin geleneksel bankalara yönelmesi ile birlikte bankalarımızın bilançolarında önemli oranda likidite sorunları ortaya çıkacaktır. 

Yapılan düzenlemeler ve ortaya çıkan koşullar çerçevesinde KKM hesaplarının Türk Lirası tasarruflara dönüştürülebilmesi için yatırım vekaleti sözleşmesine dayalı katılma hesaplarının gerçek kişilere de açılabilmesine yönelik Danışma Kurulumuzun görüş ve değerlendirmelerine ihtiyaç bulunmaktadır. 

KARAR:

Mevduat ve Katılım Fonunun Kabulüne, Çekilmesine ve Zamanaşımına Uğrayan Mevduat, Katılım Fonu, Emanet ve Alacaklara İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik’in 6. Maddesine göre yatırım vekâleti sözleşmesi, kamu kurum ve kuruluşları ile fonlar ve tüzel kişi müşterilerle akdedilebilmektedir. Merkez Bankası tarafından yapılan Türk lirası (TL) mevduatları artırıp Kur Korumalı Mevduat'ı (KKM) azaltmaya yönelik yeni düzenlemeler sonucunda, talep yazısında belirtilen olumsuz durumlar kesin olarak zuhur edecek ve bunları başka yollar ile aşmak da mümkün olamayacaksa sınırlarını iyi belirlemek, ürünle ilgili fıkhî çerçeveye titizlikle sadık kalmak, sadece KKM hesaplarından çıkanlara özgü ve bu kişilerin KKM hesaplarındaki tutarlar ile sınırlı olmak, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca uygulamaya koyulan KKM hesaplarından kademeli çıkış süreci ile kayıtlı olmak şartları ile yatırım vekâleti sözleşmesinin gerçek kişilerle de akdedilebileceği söylenebilir. 

Bu bağlamda diğer taraftan TKBB Danışma Kurulunun 30.06.2018 tarihinde aldığı 2 numaralı kararda da vurgulandığı üzere yatırım vekaletinin mudarebe yoluyla işletilen fonların yerini almaması ve katılım bankacılığının belkemiğini oluşturan katılma hesaplarının büyük oranda ortadan kalkmaması için bir katılım bankasının yatırım vekaleti ile işletebileceği azami fonun, bankanın mudarebe esaslı kâr ve zarara katılma hesaplarının belirli bir oranını geçmemesinin sağlanması ve bunun için gerek mevzuat düzeyinde gerekse meslekî tanzim kuralları düzeyinde tedbir alınması yerinde olacaktır. Nitekim yukarıda bahsi geçen Yönetmelik’in 6. maddesi, BDDK’nın, yatırım vekâleti sözleşmesine dayalı olarak açılan katılma hesapları için yatırılabilecek asgari tutar ve/veya katılma hesaplarının belli bir oranı şeklinde sınır tesis etmeye yetkili olduğunu beyan etmektedir. Böyle bir sınırlama sadedinde bu konuda uluslararası katılım bankacılığı standartlarında zaman zaman esas alınan üçte birlik oran benimsenmelidir. 

Bu sınırlara tâbi olarak yapılabilecek olan yatırım vekâleti işlemlerinin mutlaka gerçek projeler üzerine temellendirilmesi gerek sözleşmeyle gerekse sözleşmede yer almasa da teamül haline getirilerek hangi isimle ve yöntemle olursa olsun anapara ve/veya önceden belirlenmiş bir kâr garantisi verilmemesi, sermayenin sözleşmeye özel fon havuzlarında işletilmesi, genel vekâlet hükümlerine riayet edilmesi, tip sözleşmelerin katılım finansı ilke ve standartları yanında tüm bu kurallara uygun olarak hazırlanması gerekir. Ayrıca bu olağanüstü sürecin katılım finans ilkelerine uygun olarak yürütülmesini temin açısından, Danışma Kurulunun Oluşumu, Görev, Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Tebliğ'in 4 ve 6. maddeleri ile Danışma Kurulunun Çalışma Usul ve Esasları Hakkında İç Yönerge'nin 10. maddesi uyarınca, süreçte atılacak tüm adımlar, Danışma Kurulunun bilgisi ve onayı dahilinde gerçekleşmelidir.

Belli süreç ve şartların zorlaması sebebiyle kuralları esnetip istisnai hükümlerle ilerlemek yerine, benzer durumları katılım finans ilkeleri doğrultusunda yönetebilmek amacıyla yeni ürünlerin geliştirilmesi için de yoğun çaba sarf edilmelidir. Bu çerçevede mesela özel katılım fon havuzlarının tesisi ve enflasyona endeksli hesap açılması birer alternatif olarak değerlendirilmelidir.Belli süreç ve şartların zorlaması sebebiyle kuralları esnetip istisnai hükümlerle ilerlemek yerine, benzer durumları katılım finans ilkeleri doğrultusunda yönetebilmek amacıyla yeni ürünlerin geliştirilmesi için de yoğun çaba sarf edilmelidir. Bu çerçevede mesela özel katılım fon havuzlarının tesisi ve enflasyona endeksli hesap açılması birer alternatif olarak değerlendirilmelidir.

En doğrusunu Yüce Allah bilir.